ประวัติศาลเยาวชนและครอบครัวจังหวัดหนองคาย

            ในปี พ.ศ. ๒๕๔๘  รัฐบาลได้ตราพระราชกฤษฎีกากําหนดวันเปิดทำการแผนกคดีเยาวชนและครอบครัว  ในศาลจังหวัดกาฬสินธุ์  ศาลจังหวัดน่าน  ศาลจังหวัดพัทลุง  ศาลจังหวัดมุกดาหาร  ศาลจังหวัดเลย ศาลจังหวัดสกลนคร  ศาลจังหวัดสมุทรสงคราม  ศาลจังหวัดหนองคาย  ศาลจังหวัดอุตรดิตถ์ และศาลจังหวัดอุทัยธานี เฉพาะที่จังหวัดหนองคายให้เปิดทำการตั้งแต่วันที่ ๙ มกราคม ๒๕๔๙ เป็นต้นมา  และให้มีเขตอำนาจในการพิจารณาพิพากษาคดีครอบคลุมทุกอำเภอในจังหวัดหนองคาย รวม ๑๗ อำเภอ โดยได้อาศัยรวมอยู่กับอาคารศาลจังหวัดหนองคายเป็นที่ทำการ ตั้งอยู่ถนนมีชัย  ตำบลในเมือง อำเภอเมือง จังหวัดหนองคาย ลักษณะงานของศาลมีทั้งงานพิจารณาพิพากษาคดี และงานธุรการซึ่งเป็นส่วนช่วยสนับสนุนงานพิจารณาพิพากษาคดีของศาล มีอำนาจการพิจารณาคดีอาญาที่มีข้อหาว่าเด็กหรือเยาวชนกระทำความผิด (“เด็ก” คือบุคคลอายุยังไม่เกิน ๑๕ ปีบริบูรณ์ “เยาวชน” คือบุคคลอายุเกิน ๑๕ ปีบริบูรณ์ แต่ไม่ถึง ๑๘ ปีบริบูรณ์) คดีอาญาที่ผู้กระทำความผิดมีอายุยังไม่เกิน ๒๐ ปีบริบูรณ์ และเป็นคดีที่ศาลซึ่งมีอำนาจพิจารณาคดีธรรมดาโอนคดีมาพิจารณาในศาลเยาวชนและครอบครัว พิจารณาพิพากษาคดีครอบครัว ซึ่งได้แก่ คดีแพ่งที่ฟ้องหรือร้องขอต่อศาลให้กระทำการใดๆ ในทางศาลที่เกี่ยวกับผู้เยาว์ หรือครอบครัว และคดีที่ศาลจะต้องพิพากษาหรือมีคำสั่งเกี่ยวกับเด็กหรือเยาวชนตามกฎหมายอื่นซึ่งบัญญัติให้เป็นอำนาจของศาลเยาวชนและครอบครัว เช่น พระราชบัญญัติคุ้มครองเด็ก พ.ศ.๒๕๔๖

              นอกจากนี้ ยังมีงานเกี่ยวกับการป้องกัน แก้ไข บำบัด และฟื้นฟูเด็กและเยาวชนทั้งที่ได้กระทำผิดแล้ว และกลุ่มเสี่ยงต่อการกระทำผิด เช่น โครงการเผยแพร่ความรู้และป้องกันการกระทำความผิดของเด็กและเยาวชนในสถานศึกษา โครงการครอบครัวสัมพันธ์ โครงการเยี่ยมเด็กและเยาวชนที่ศาลมีคำพิพากษาส่งตัวไปฝึกอบรม เป็นต้น

              ต่อมาเนื่องจากได้มีพระราชบัญญัติจัดตั้งจังหวัดบึงกาฬ พ.ศ.๒๕๕๔ ได้กำหนดให้แยกอำเภอบึงกาฬ อำเภอเซกา อำเภอโซ่พิสัย อำเภอบุ่งกล้า อำเภอบึงโขงหลง อำเภอปากคาด อำเภอพรเจริญ และอำเภอศรีวิไล ออกจากการปกครองของจังหวัดหนองคาย รวมตั้งขึ้นเป็นจังหวัดบึงกาฬ ซึ่งท้องที่ที่นำมาจัดตั้งเป็นจังหวัดบึงกาฬ เป็นท้องที่ที่เคยอยู่ในเขตศาลจังหวัดหนองคายทั้งหมด และเมื่อพระราชบัญญัติจัดตั้งจังหวัดบึงกาฬ พ.ศ.๒๕๕๔ มีผลใช้บังคับแล้วทำให้แผนกคดีเยาวชนและครอบครัวในศาลจังหวัดหนองคายไม่มีอำนาจพิจารณาพิพากษาคดีเยาวชนและครอบครัวในเขตท้องที่จังหวัดบึงกาฬอีกต่อไป และได้มีพระราชกฤษฎีกากำหนดวันเปิดทำการแผนกคดีเยาวชนและครอบครัวในศาลจังหวัดบึงกาฬ พ.ศ.๒๕๕๔ ทำให้ศาลจังหวัดหนองคายแผนกคดีเยาวชนและครอบครัวมีเขตอำนาจในการพิจารณาพิพากษาครอบคลุมรวม ๙ อำเภอในจังหวัดหนองคายได้แก่ อำเภอเมืองหนองคาย อำเภอสระใคร อำเภอท่าบ่อ อำเภอศรีเชียงใหม่ อำเภอโพนพิสัย อำเภอรัตนวาปี อำเภอเฝ้าไร่ อำเภอโพธิ์ตาก และอำเภอสังคม รวม ๙ อำเภอ ต่อมาได้มีพระราชบัญญัติศาลเยาวชนและครอบครัวและวิธีพิจารณาคดีเยาวชนและครอบครัว พ.ศ.๒๕๕๓ ยกเลิกพระราชบัญญัติจัดตั้งศาลเยาวชนและครอบครัวและวิธีพิจารณาคดีเยาวชนและครอบครัว พ.ศ.๒๕๓๔ มีผลบังคับใช้ตั้งแต่วันที่ ๒๒ พฤษภาคม พ.ศ.๒๕๕๔ และพระราชบัญญัติศาลเยาวชนและครอบครัวและวิธีพิจารณาคดีเยาวชนและครอบครัว พ.ศ.๒๕๕๓ มาตรา ๒๐๒ ให้แผนกคดีเยาวชนและครอบครัวซึ่งเปิดทำการอยู่ก่อนวันที่พระราชบัญญัตินี้ใช้บังคับเป็นศาลเยาวชนและครอบครัวจังหวัด โดยมีเขตอำนาจเช่นเดียวกับแผนกคดีเยาวชนและครอบครัวดังกล่าว และให้ยุบเลิกแผนกคดีเยาวชนและครอบครัวนั้น  “ศาลจังหวัดหนองคายแผนกคดีเยาวชนและครอบครัว” จึงเปลี่ยนเป็น “ศาลเยาวชนและครอบครัวจังหวัดหนองคาย” ตามพระราชบัญญัตินี้ ตั้งแต่วันที่ ๒๒ พฤษภาคม ๒๕๕๔ เป็นต้นมาต่อมาเมื่อวันที่ ๖ มิถุนายน ๒๕๖๐  ศาลจังหวัดหนองคายได้ย้ายไปที่ทำการแห่งใหม่ โดยได้ส่งมอบอาคารหลังเดิมให้เป็นที่ทำการศาลเยาวชนและครอบครัวจังหวัดหนองคาย